Recent is het voorontwerp van de Nota Ruimte gepubliceerd. Hierin worden de keuzes besproken over grote opgaven die allemaal om ruimte vragen, waaronder woningbouw. Deze nieuwe Nota Ruimte zal weer een nieuw product zijn in de lijn van Nota’s ruimtelijke ordening van de nationale overheid vanaf 1960. In deze blog wordt eerst een overzicht gegeven van het ruimtelijk ordeningsbeleid van het Rijk, waarna dieper wordt ingegaan op de onderwerpen en betekenis van het voorontwerp van de Nota Ruimte.
Geschiedenis nationale ruimtelijke ordening
De ruimtelijke ordening in Nederland heeft verschillende fasen gekend, beïnvloed door demografische, economische, sociale en ecologische ontwikkelingen. De Eerste Nota ruimtelijke ordening (1960) ging uit van de organische groei van de Randstad en de bouw van laagbouwwijken. De Tweede Nota (eind jaren ’60) introduceerde groeikernen, bufferzones en ruimtelijke concepten als de Randstad en het Groene Hart, om de stedelijke spreiding te sturen. De Derde Nota (1973) was geïnspireerd door het rapport ‘Grenzen aan de groei’ van de Club van Rome en benadrukte het belang van duurzaamheid, welzijn en stadsvernieuwing. De Vierde Nota (1988) richtte zich door internationalisering op het versterken van de steden als motoren van de kenniseconomie en het versterken van de mainports voor distributie. Het vervolg, de Vierde Nota Ruimtelijke Ordening Extra (1991), richtte zich op de VINEX-wijken; aantrekkelijke locaties aan de randen van grotere steden voor nieuwe grootschalige woningbouw.
De Vijfde Nota was in 2002 klaar voor vaststelling, maar is uiteindelijk nooit vastgesteld. Er werd hierin geschreven over integraal werken: functies samenvoegen en rode en groene contouren gebruiken om strak te reguleren. De Nota Ruimte (2004) maakte een eind aan het centraal geleide ruimtelijke beleid en gaf meer bevoegdheden aan de lokale overheden. In 2010 verdween het ministerie van VROM en de onderwerpen die ooit hierin samenkwamen – wonen, ruimte, milieu – werden gesplitst en bij verschillende ministeries ondergebracht. De boodschap was duidelijk: Nederland was af. De rol van de overheid veranderde van toekomstgericht en creatief plannen naar beheersmatig en procedureel regelen. Daar komt men nu op terug. De komende jaren zal ruimtelijke ordening weer een belangrijk thema worden in politiek Den Haag. Hier wordt met de nieuwe Nota Ruimte een grote stap in gezet. Het voorontwerp van de Nota Ruimte is een tweede tussenproduct richting de nieuwe Nota Ruimte en bouwt voort op de in oktober 2023 gepubliceerde contourennotitie Nota Ruimte.
Voorontwerp nieuwe nota ruimte
Het voorontwerp van de Nota Ruimte benadrukt de actieve rol van gemeentes bij het realiseren van de ruimtelijke ambities en opgaven voor Nederland. Het rapport stelt dat gemeentes een sleutelpositie hebben in het verbinden van de lokale context, de regionale samenwerking en de nationale kaders. Het rapport onderstreept ook de noodzaak van een goede afstemming en coördinatie tussen de verschillende bestuurslagen, en pleit voor een versterking van de interbestuurlijke verhoudingen en het vertrouwen. Gemeentes worden aangemoedigd om hun eigen visies, strategieën en instrumenten te ontwikkelen, en om gebruik te maken van de bestaande en nieuwe mogelijkheden die de Omgevingswet biedt. Het rapport erkent dat gemeentes te maken hebben met complexe en soms tegenstrijdige ruimtelijke uitdagingen, en stelt dat zij daarom moeten beschikken over voldoende capaciteit, kennis en middelen om hun rol effectief te vervullen.
Rol gemeentes en expertise PAS bv
Gemeentes worden in de nieuwe Nota Ruimte dus aangemoedigd om een actieve rol van grondbeleid op te pakken en om hun eigen visies en instrumenten te ontwikkelen met de mogelijkheden die de omgevingswet biedt. Ieder goed plan valt en staat met de financiële haalbaarheid daarvan. Voor PAS bv staat dat thema daarom bij ieder project centraal. Kenmerkend voor planeconomie is het brede werkveld. Belangrijke onderdelen hierin zijn civieltechnische uitgangspunten, parameters, planoptimalisaties, risicoanalyses, fasering, weerstandsvermogen, plankosten, financieringsvormen en samenwerkingsmodellen. Voordat nieuwe projecten opgestart kunnen worden is van belang dat het gemeentelijk instrumentarium op orde is door het hebben van nota’s grondbeleid en kostenverhaal. PAS bv heeft landelijke ervaring met het opstellen hiervan.
Gemeenten kunnen onder andere handelen conform de nieuwe Nota Ruimte door:
- Het laten opstellen of actualiseren van een nota grondbeleid om actief grondbeleid te positioneren;
- Een nota kostenverhaal op te laten stellen om kosten te kunnen verhalen op niet actieve ontwikkelingen;
- Het laten uitvoeren van ruimtelijke analyses om ontwikkellocaties te onderzoeken en voorkeursrechten te vestigen (WVG);
- Het laten uitvoeren van haalbaarheidsberekeningen met daarbij advisering over optimalisaties en prioritering van projecten;
- Het organiseren van risico-sessies conform de RISMAN methode en laten het doorrekenen van de risico’s met bijvoorbeeld een Monte Carlo Analyse.
Kennis en kunde van PAS bv benutten?
Heeft u vragen over het laten maken van bijvoorbeeld haalbaarheidsberekeningen of nota’s grondbeleid? Dan kunt u altijd vrijblijvend contact met ons opnemen. PAS bv staat al ruim 30 jaar bekend om een daadkrachtige en heldere aanpak op het gebied van advies planeconomie en gebiedsontwikkeling. Met onze kennis van de markt en jarenlange ervaring met financiële modellen begeleiden de adviseurs van PAS bv gemeenten, projectontwikkelaars en woningbouwcorporaties op het gebied van planeconomie, gebiedsontwikkeling, grondbeleid en omgevingsrecht. Wilt u samenwerken met PAS bv? Stuur een mail naar info@pasbv.nl of bel naar 0598 61 23 80 voor onze locatie in Groningen of 030 63 53 400 voor onze locatie in Houten.
