(blog op basis van een scriptieonderzoek van Jan van Boven)
In Nederland ondergaan de landelijke gebieden, die traditioneel centraal staan in de agrarische bedrijvigheid, een ingrijpende verandering. Door de invloed van nationale milieudoelstellingen en regelgeving is de agrarische sector genoodzaakt zichzelf opnieuw uit te vinden. Deze verandering zorgt ervoor dat veel traditionele boerderijen hun deuren sluiten, waardoor een groot deel van het agrarisch vastgoed niet meer gebruikt wordt. Dit roept belangrijke vragen op over hoe we deze landelijke gebieden in de toekomst gaan benutten (denk aan vragen over de rol die erfdelen hierin kan spelen).
Daarnaast staat de landbouwsector onder druk door de stikstofcrisis, die verstrekkende gevolgen heeft voor diverse sectoren in Nederland, inclusief de woningbouw. Deze crisis verergert bestaande problemen, zoals het tekort aan woningen en de oplopende huizenprijzen. De woningbouw, essentieel voor de economische groei en sociale stabiliteit, ziet hierdoor projecten vertragen of zelfs stilvallen. De noodzaak voor de overheid om met nieuwe, effectieve maatregelen te komen is hierdoor urgenter dan ooit. Deze maatregelen moeten niet alleen de woningbouw stimuleren, maar ook zorgen dat de impact op het milieu beperkt blijft. Het is cruciaal dat er een evenwicht gevonden wordt tussen het ontwikkelen van nieuwe woningbouwlocaties en het behoud van ons natuurlijke erfgoed.
Regelingen voor transformatie in het buitengebied
In Nederland zijn er diverse regelingen actief om de ontwikkeling van landelijke gebieden te sturen en het agrarisch landschap aantrekkelijk te houden. Deze regelingen, zoals ‘Functieverandering’ in Gelderland, ‘Ruimte voor Ruimte’ in Noord-Brabant, en ‘Rood voor Rood’ in andere regio’s, delen hetzelfde doel. Ze moedigen de afbraak van verouderde boerderijen aan om plaats te maken voor nieuwe ontwikkelingen. Zo dragen ze bij aan het verbeteren van de leefomgeving, het behoud van cultureel erfgoed en de natuur.
Door de afname van agrarische activiteiten komen veel stallen leeg te staan. Eigenaren zoeken naar nieuwe mogelijkheden om hun terrein opnieuw waardevol te maken. In ruil voor verbeteringen aan het landschap en de omgeving kunnen boerderijen worden omgezet in woonruimtes of gebruikt worden voor recreatie, zorg, of als kantoorruimte. Deskundigen staan klaar om eigenaren en gemeenten te adviseren over deze veranderingen, met de nadruk op respect voor bestaande waarden.
Bij deze transformaties wordt gekeken naar de bestaande kwaliteiten van een erf en hoe die kunnen bijdragen aan een betere leefomgeving. Dit kan bijvoorbeeld door het bouwen van schuurwoningen of het aanleggen van streekeigen beplanting. Elk project wordt vastgelegd in een gedetailleerd plan, gericht op een resultaat dat zowel voor de eigenaar als de gemeente werkt.
Regelingen zoals Ruimte-voor-Ruimte en Maatwerk Omgevingskwaliteit bieden de flexibiliteit om nieuwe woonplekken te creëren, met respect voor de omgeving. Deze initiatieven zorgen voor een zorgvuldige ontwikkeling van landelijke gebieden, waarbij het landschap behouden blijft en oude gebouwen een nieuwe functie krijgen.
Het Concept Erfdelen
Voortbouwend op de principes van ‘Ruimte voor Ruimte’, ‘Rood voor Rood’, en vergelijkbare regelingen, introduceert Erfdelen een vernieuwende benadering voor het revitaliseren van het platteland. Erfdelen richt zich op het transformeren van leegstaande boerderijen en bijbehorende agrarische bebouwing tot levendige woonomgevingen. Vaak gaat het om een leegstaande boerderij met bijbehorende leegstaande schuren. Deze worden getransformeerd tot meerdere wooneenheden, waarbij zowel in de boerderij zelf als in de bijbehorende schuren woningen worden gecreëerd. Het totale aantal woningen kan variëren van ongeveer 5 tot 15, afhankelijk van de grootte en indeling van het terrein. Centraal binnen het concept staan het sociale leven en kleinschaligheid. In een omgebouwde boerderij zijn er gezamenlijke voorzieningen zoals een werkplaats en een gemeenschappelijke tuin, die bijdragen aan het gemeenschapsgevoel.
Erfdelen introduceert een innovatieve manier van leven, werken, en samenleven, met speciale aandacht voor alle leeftijdsgroepen. Het bevordert een toekomstbestendige gemeenschap die ondersteuning biedt aan zowel jong als oud. Dit concept blaast niet alleen verlaten boerderijen nieuw leven in, maar biedt ook frisse perspectieven voor het platteland door moderne levensstijlen te integreren met historische waarden.
Grondbezit: Diversiteit en Innovatie
Een interessante ontwikkeling binnen de erfdelenprojecten is de diversiteit in grondbezit. Dit varieert van agrariërs tot ontwikkelaars en particulieren. Bij projecten waar particulieren de grond bezitten, wordt vaak gekozen voor Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (CPO). Dit model stelt bewoners in staat zelf verantwoordelijkheid te nemen voor het ontwerp en de bouw van hun woningen, wat aansluit bij de kernfilosofie van erfdelen die draait om gemeenschappelijkheid en persoonlijke inzet. Bij projecten onder leiding van professionele partijen wordt hun expertise ingezet om een doordachte en duurzame realisatie van het project te garanderen.
De Impact van Erfdelen op Sociale en Ecologische Duurzaamheid
Het erfdelenconcept heeft de potentie om een significante impact te hebben op zowel de sociale als ecologische duurzaamheid van landelijke gebieden. Door de focus op gemeenschappelijkheid en het gebruik van duurzame bouwmethoden en materialen, bevordert dit concept niet alleen de sociale cohesie maar draagt het ook bij aan het verlagen van de ecologische voetafdruk. De integratie van groene ruimtes en gemeenschappelijke tuinen versterkt de band tussen de bewoners en hun natuurlijke omgeving, wat leidt tot een verhoogd bewustzijn en waardering voor de natuur.
Conclusie: Een Toekomstbestendige Visie voor Landelijke Gebieden
De erfdelenprojecten bieden een unieke kans om een evenwichtige en harmonieuze toekomst voor de Nederlandse landelijke gebieden te waarborgen. Ze zijn niet alleen gericht op het behoud van het culturele en historische erfgoed van het platteland, maar spelen ook in op hedendaagse behoeften en verwachtingen op het gebied van wonen. Dit initiatief illustreert een toekomstbestendige visie, waarbij betaalbare woningen gecreëerd worden zonder afbreuk te doen aan de traditionele kenmerken van het Nederlandse landschap. Het vormt een symbiose tussen innovatie, duurzaamheid en respect voor ons rijke plattelandserfgoed.
Vragen over Erfdelen?
Vragen over erfdelen, landelijke transformatie of een ander onderwerp? Neem contact met ons op! PAS bv staat al ruim 30 jaar bekend om een daadkrachtige en heldere aanpak op het gebied van advies planeconomie en gebiedsontwikkeling. Met onze kennis van de markt en jarenlange ervaring met financiële modellen begeleiden de adviseurs van PAS bv gemeenten, projectontwikkelaars en woningbouwcorporaties op het gebied van planeconomie, gebiedsontwikkeling, grondbeleid en omgevingsrecht. Wilt u samenwerken met PAS bv? Stuur een mail naar info@pasbv.nl of bel naar 0598 61 23 80 voor onze locatie in Groningen of 030 63 53 400 voor onze locatie in Houten.
