Nederland heeft al ruime tijd te maken met gemeentelijke herindeling. Rond 1900 waren in Nederland nog ruim 1100 gemeenten. Per 1 januari 2022 is het aantal gemeenten door gemeentelijke herindelingen afgenomen tot 345 [1]. Met ingang van het nieuwe jaar zijn er namelijk elf gemeenten opgeheven en vier nieuwe gemeenten ontstaan. In de provincie Noord-Brabant ontstaan de gemeente Maashorst en de gemeente Land van Cuijk. In Noord-Holland voegt Beemster zich bij de gemeente Purmerend en ontstaat per 1 januari 2022 de gemeente Dijk en Waard [2]. Deze gemeente is ontstaan uit de gemeenten Heerhugowaard en de gemeente Langedijk. PAS bv is al zeer lange tijd werkzaam voor de gemeente Langedijk op het gebied van planeconomie. In deze blog zal worden stil gestaan bij gemeentelijke herindeling in het algemeen en verder specifiek bij planeconomische werkzaamheden die bij de gemeentelijke herindeling komen kijken in gemeente Dijk en Waard.

Proces en doel gemeentelijke herindeling

Gemeenten worden samengevoegd omdat hierdoor de efficiëntie van het lokale bestuur zou worden verhoogd en omdat er kosten worden bespaard. Een minder vergaande manier om kostenbesparing te realiseren is enkel ambtelijke samenwerking, zonder dat gemeenten gefuseerd zijn. Deze samenwerking is doorgaans niet of nauwelijks zichtbaar voor de burger. Bij gemeentelijke herindeling is het uitgangspunt dat deze bij voorkeur van onderop tot stand komen. Dat betekent dat gemeenten zelf besluiten tot een herindeling. In bijzondere gevallen wordt het geïnitieerd door de provincie. Per geval is er een afweging nodig op basis van de lokale en regionale omstandigheden, ontwikkelingen en context. Het kabinet beoordeelt in ieder geval op vier punten, namelijk: draagvlak; bestuurskracht; interne samenhang en nabijheid van bestuur; regionale samenhang.

Fusie Heerhugowaard – Langedijk en planeconomische werkzaamheden

In aanloop naar de fusie van de gemeenten Heerhugowaard en Langedijk was er al een ambtelijke samenwerking. De afgelopen twee jaar werkten de twee gemeenten namelijk samen als Werkorganisatie Langedijk Heerhugowaard (WLH). In aanloop naar de fusie moesten tal van zaken geharmoniseerd worden en dit gebeurde voor de afdeling Financiën, Inkoop en Contractmanagement, waar planeconomie is ingedeeld, via de stuurgroep harmonisatie. Hierin namen naast het afdelingshoofd ook onder andere een aantal senior business controllers zitting in. De leden van deze stuurgroep namen ook zitting in werkgroepen harmonisatie van verschillende cluster en/of processen. Eén van deze processen was bijvoorbeeld de implementatie van een nieuw financieel administratiesysteem en een andere was de werkgroep harmonisatie planeconomie, waar Jasper Dijkstra en Nick Klappe ook plaats in namen. In deze werkgroep werden zaken rondom de fusie wat betreft planeconomie afgestemd. Belangrijke zaken die afgestemd moesten worden wat betreft planeconomie en de grondexploitaties waren onder andere:

• Moment vaststelling grondexploitaties; bij de jaarrekening of daaraan voorafgaand.
• Status openbaarheid grondexploitaties en toelichtingen; openbaar, vertrouwelijk of geheim.
• Moment aanbieding meerjaren prognose grondexploitaties (MPG); dit kan bij de jaarrekening, voorafgaand aan de jaarrekening, tussen de jaarrekening en de begroting of bij de begroting.

Een ander aspect wat nog geharmoniseerd moet worden, en wat invloed heeft op de planeconomie, is het grondbeleid. Echter is tevens iets wat hierin meespeelt de implementatie van de omgevingswet. De gemeente wil hier op wachten voor de vaststelling van het nieuwe grondbeleid. Volgens de Wet algemene regels herindeling (ARHI) is er namelijk sprake van een overgangsperiode en mag het grondbeleid van de voormalige gemeenten nog voor twee jaar van toepassing zijn op deze gebieden in de nieuwe gemeente. In het grondbeleid zal zeker ook stil worden gestaan bij het beleid rondom private projecten en het kostenverhaal daarvan. Alleen werd bij de bepaling van de te verhalen kosten in  een anterieure overeenkomst door de voormalige gemeenten al hetzelfde gehandeld, er wordt namelijk zoveel mogelijk de plankostenscan gehanteerd. Voor wat betreft de bovenwijkse kosten, die ook van toepassing kunnen zijn ook private projecten, wordt ook de overgangsperiode gehanteerd en zal er nog een nieuwe nota bovenwijkse voorzieningen worden gemaakt voor de nieuwe gemeente.

Wel wordt er gewerkt aan een nieuw grondprijzenbeleid voor de gemeente. Hierin wordt het grondprijzenbeleid van de twee voormalige gemeenten samengevoegd en geharmoniseerd. Wanneer er sprake is van ander beleid of een andere systematiek zal er in samenspraak met de betrokkenen één systematiek worden gekozen. Daarnaast zullen net als anders de prijzen worden bekeken door middel van een benchmark van de omliggende gemeenten.

Een ander punt, waarin de gemeente nog een keuze moet maken, is de harmonisatie van de grondexploitaties door de implementatie van een nieuw model. Een fusie is namelijk het uitgelezen moment om te kiezen voor een nieuw grondexploitatiemodel dat aanvullende voordelen biedt, bijvoorbeeld doordat het database-gebaseerd is. Wanneer er een keuze voor een nieuw model is, zullen wij hierin ook ondersteunen door in ieder geval de grondexploitaties in de voormalige gemeente Langedijk hier in te zetten.

Advies nodig? Schakel PAS bv in!

Vragen over de verduurzaming van maatschappelijk vastgoed, of wellicht een ander onderwerp? Neem contact met ons op! PAS bv staat al ruim 25 jaar bekend om een daadkrachtige en heldere aanpak op het gebied van advies planeconomie en gebiedsontwikkeling. Met hun kennis van de markt en jarenlange ervaring met financiële modellen begeleiden de adviseurs van PAS bv gemeenten, projectontwikkelaars en woningbouwcorporaties op het gebied van planeconomie, gebiedsontwikkeling, grondbeleid en omgevingsrecht. Wilt u samenwerken met PAS bv? Stuur een mail naar info@pasbv.nl of bel naar 0598 61 23 80 voor onze locatie in Groningen of 030 63 53 400 voor onze locatie in Houten.

[1]: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/gemeenten/gemeentelijke-herindeling

[2]: https://www.rvig.nl/achtergrondinformatie-over-gemeentelijke-herindelingen